Оние кои почнуваат со вежбање за да имаат здраво тело и за да го подобрат квалитетот на својот живот, страдаат од повреди кои се резултат на неправилни движења. Една од најчестите вакви повреди е повредата на колено.
Услови за започнување со вежби се избор на вежби кои се адекватни за вашата физичка состојба, соодветна облека за избраните вежби, а – ако е потребно – и обезбедување на потребната опрема. Исто така, ако вашето тело не е во добра кондиција, може да се случи да го исцрпите и без да знаете. Затоа, многу е важно правилното загревање. Пристапот „чекорпо чекор“ ќе ве прави поздрави, но истовремено е и еден од најважните фактори кои долгорочно ве штитат од спортски повреди. На што треба да обрнеме внимание за да не се повредиме при спортување? Направивме интервју со д-р Сарпер Четинкаја (Sarper Çetinkaya), специјалист за ортопедија и травматологија во болницата Аџибадем Фулја, во кое зборувавме за тоа со кои спортски повреди најчесто се среќаваат, триковите за правилно вежбање и тешкотиите што ги предизвикуваат болките во телото. „Кога станува збор за спортските повреди, помислувам на два типа пациенти“, вели д-р Четинкаја. Во првата група се професионалните спортисти чии повреди се последица од удари. Во втората група се оние чии повреди се последица од преоптоварувањето во центрите за фитнес и спортистите-аматери кои користат терени на кои се инсталираат вештачки тревни подлоги или оние кои не се загреваат доволно и не го подготвуваат телото пред натпреварите. Кон овие би можеле да се додадат и скијачите-аматери кои скијаат во зима без воопшто да се загреат пред да стапнат на скијачките патеки.
Истакнувајќи дека оние кои сакаат да спортуваат, постојано ја прават истата грешка без да знаат, Четинкаја објаснува како се случуваат спортските повреди: „Луѓето кои работат преку неделата обично започнуваат со вежбање без претходно загревање. Ова предизвикува кинење на мускулни влакна и повреди. Кинењето на Ахиловата тетива се случува кај лица кои се на возраст над 35 години, лигаментите се кинат поради изместување на скочните зглобови, а може да дојде и до повреда на лигаментите на колената и менискусот поради неправилно чекорење. Најчестите проблеми со кои се среќаваме кај спортистите на вештачки терени се лезии на лигаментите, кинење на Ахиловата тетива, повреди на кружните лигаменти и на менискусот. Кај кошаркарите се среќаваат проблеми со лигаментите и изместување на рамената. Ако мускулите не се подготвени, може да дојде до повреда и при скијање.
Најголем дел од луѓето не се свесни за ова, но утврдувањето на правилната тежина на опремата за скијање и чевлите за скијање е многу важен фактор. Ако теренот не е подготвен, може да дојде до извртување на колената. Најтешкиот проблем со кој се среќаваме кај лицата кои се занимаваат со фитнес е што тие самите се ставаат себеси во возрасна група која не е соодветна за нивната возраст или физички способности и, како последица на тоа, страдаат од повреди на рамената и задните мускули, кои се фокусираат на регијата на потколениците поради преоптоварување.Ова посебно важи за дигачите на тегови, кај кои прекумерното оптоварување може да предизвика проблеми со ‘рскавицата во чашката на коленото. Луѓето се соочуваат со најразлични проблеми кога ќе започнат со физички активности кои не се соодветни за нивната возраст и физичка способност или кога ќе се преоптоварат. Вакви проблеми не среќаваме кај професионалните спортисти, бидејќи тие вежбаат шест дена неделно.
Во нашето секојдневие се присутни многу заблуди. На пример, иако проблемите со менискусот се сметаат за болест на фудбалерите, тие не се толку чести кај професионалните фудбалери. Тенискиот лакт не се среќава само кај тенисерите. Д-р Четинкаја, кој напоменува дека тенискиот лакт е многу честа појава кај домаќинките, вели дека жените-домаќинки ја користат истата група мускули кога ги извртуваат и цедат крпите за чистење или пак кога отвораат тегла, при што тие мускули се иритираат. Тоа исто така предизвикува тениски лакт. „Од друга страна, професионалните фудбалери минуваат 1,5 часа во загревање пред натпреварите, покрај редовните тренинзи. На тој начин, нивните тела се подготвени за натпреварот. Луѓето кои целата работна недела ја минуваат во канцеларија, можат да се повредат во текот на едночасовен меч за време на викендот. Секако, причината за ова е влегувањето во игра без претходно загревање. „Кога ќе ја разгледате групата пациенти кои сме ги оперирале во текот на годината, ќе сфатите дека 20 проценти се професионални спортисти, а останатите се луѓе кои се повредиле поради неконтролирани физички активности. Најважната цел во лекувањето на ваквите случаи е да се спречи инвалидност. Друг важен фактор е изборот на соодветен спорт за одделни пациенти.“ – вели д-р Четинкаја, кој наведува дека спречувањето вежбање без стручна препорака може да превенира многу повреди.
Д-р Четинкаја повторува една аналогија која им ја кажува на своите пациенти во врска со повредите: „Ако шест месеци ја носам истата јакна и ако деловите на ракавите што ги покриваат лактите се тријат од бирото, тие делови на јакната ќе се изабат. Прво ќе се оштети горниот слој, потоа ќе се истенчи материјалот и на крајот ќе се искине. Сакам да кажамдека со текот на времето репетитивните трауми можат да предизвикаат повреди. Какво и да е оштетувањето, телото ќе се обиде да го поправи. Во нашите тела има лекар. Започнува процесот на заздравување. Овој процес е многу активен до возраст од 12 до 14 година, но со време се нарушува. Во човечкото тело коегзистираат клетки и за градење и за распаѓање. Со одминувањето на годините, оваа рамнотежа меќу градењето и распаѓањето се нарушува. Дури и ако распаѓањето се одржува на истото ниво, може да дојде до појава на болки и отоци. Вашето тело ве предупредува. Ви вели, „Не прави го тоа движење. Ме исцрпува.“ Болките и отоците се првите знаци на предупредување кои вигидава телото. Морате да ги слушате. Првиот третман е одмор и опуштање. Второ, ако се работи за спортска повреда, ставете мраз на повреденото место. Мразот го разбива едемот, ја ублажува болката и гозабавува катаболичкиот, т.е. деструктивниот хемиски процес во телото. Откако ќе го сторите сето ова, мора да внесете промени. Да речеме дека трчате 5 km дневно. Морате да прифатите враќање на самиот почеток и повторно да почнете да одите. Би било подобро постепено да го зголемувате нивото на интензитет. Трикот не се состои во тоа да започнете од точката на која сте застанале, туку да започнете отпочеток и постепено да го зголемувате нивото.“
Проблемите со колената се многу чести кај голем број луѓе. Д-р Четинкаја подвлекува дека оние на кои им е потребна активност за согорување калории треба да одат по рамен терен, бидејќи слегувањето или качувањето по скали го зголемува оптоварувањето врз колената за фактор 7-9. При одење по рамна патека, болката во колената не се чувствува. Одењето е многу добра физичка активност само ако се одвива на рамен терен.
Постојат многу третмани на проблеми со колената. На пример, ако има блага иритација на ‘рскавицата, на пациентот му се препишуваат вежби за зајакнување на мускулите. Се применува третман со мраз, а од пациентот се бара да оди по рамна патека. Ако болката не се намали, решение може да бидат инјекции во коленото. Се употребуваат органски инјекции, кои содржат хјалуронска киселина. Друг метод е изолација на крвни плочки од пациентот и нивно инјектирање директно во зглобот или откако ќе се помине низ специфична процедура. Овој тип третман, којшто овозможува внатрешно заздравување, е еден од неоперативните методи кои се користат. Меѓутоа, ако по сето наведено нема закрепнување, д-р Четинкаја вели дека се оди на затворена операција, која се вика ендоскопска операција. „Влегуваме низ отвор од 3-4mm, којшто се нарекува птичје око, со камера и микроскопски алатки и внатрешно го решаваме проблемот, го надгледуваме целиот процес, а го отпуштаме пациентот по половина ден или по еден ден.“
Познавањето на сопствената болка е важно. Болката што се појавува како резултат на некоја активност, а исчезнува откако ќе се одморите, обично ги засега зглобовите или мускулите. Ако болката е присутна и покрај отсуството на активност, тогаш проблемот е во коската. Тоа може да имплицира едем или повреда на коската.
Најважно за болката е да го примените третманот со мраз. Важно е да држите мраз 15 минути, да направите пауза од два часа, а потоа да го повторите третманот со мраз. Продолжете со третманот со мраз 4-5 пати дневно.
Кога ја ставате вреќичката со мраз, морате да ставите ткаенина меѓу вашата кожа и вреќичката. Директниот контакт на кожата со мраз може да доведе до изгореници.
Она што ја предизвикува болката е зголемениот едем. Затоа, од клучно значење е отстранувањето на едемот од телото. Употребата на лекови, кои се познати како антиревматици, дава ефекти.
Функционалниот тренинг, којшто се базира на принципот на активирање на мускулите под различни агли и разновидност на вежби, исто така заштедува и време. Функционалните тренинзи ветуваат поголема рамнотежа, поголема контрола на мускулите и поголема сила, а даваат ефикасни резултати за кусо време.
Сите сонуваме да влеземе во добра форма за кусо време и правилно да ги завршиме движењата што му се потребни на нашето тело без да потрошиме многу време, нели? Функционалните тренинзи кои се применуваат во Аџибадем Спорт се сеопфатен систем кој ги задоволува овие потреби. Направивме интервју со Инанч Акбаш (İnanç Akbaş), менаџер на Аџибадем Спорт Фитнес, и разговаравме за сето она што би можело да ве интересира во врска со функционалниот тренинг, којшто има многу предности во однос на класичниот тренинг.
Функционалниот тренинг се состои од вежби кои ни овозможуваат подобро да го користиме телото во нашите секојдневни активности. Нашата цел е со ваквиот функционален тренинг да овозможиме подобра мобилност на зглобовите и поефикасна мобилност на мускулите.
(продолжува на стр. 86)
(текст за сликата🙂 Оваа вежба со Кетлбел (Kettlebell, „руско ѕвоно“) делува врз колковите, нозете и фронталните мускули на рамената. Почетната положба на вежбата е со спуштен задник и се наоѓаме во положбата сквот. Ги подигнуваме рацете нанапред, а во исто време го движиме задникот нагоре.
(текст за сликата🙂 Склекови со систем TRX (Total Resistance Exercise – систем кој се базира на вежби со суспензија. Правиме еден склек. Додека го подигнуваме телото, ги повлекуваме нозете и го подигнуваме задникот. Со оваа вежба активно работат мускулите на стомакот, градите и рацете. Ова истовремено ги активира и абдоминалните, слабинскобедрените, параспиналните, пелвичните (карличните), глутеалните и слабинскиот мускул за да можеме да ја одржиме рамнотежата.
Функционалните тренинзи не само што го намалуваат влијанието на преполниот работен распоред врз вашиот живот, туку исто така овозможуваат заштита на вашето тело од повреди која е за 50-60 проценти поефикасна во споредба со обичните системи за тренинг.
Ги зајакнува мускулите.
Ве прави посилни и поиздржливи.
Ги подобрува вашите спортски перформанси.
Ги подобрува рамнотежата и координацијата на телото.
Ја зголемува флексибилноста и агилноста на телото.
Развивате вештини како што се туркање, влечење, скокање, трчање, потскокнување и фрлање.
Го намалува ризикот од повреди за време на секојдневните и спортските активности.
Согорувате калории и разложувате масти и ви помага во губењето телесна тежина.
(текст за слика горе лево🙂 Ги подигнуваме теговите над главата, а воедно се обидуваме да стоиме на БОСУ. На тој начин се работи и на рамнотежата и на мускулите на рамената. Оваа вежба може да ја направиме уште потешка ако додадеме и положба сквот.
(текст за слика горе десно🙂 Започнете со положбата сквот и ставете го вајберот меѓу нозете… Го подигнуваме задникот, a го подигнуваме и вајберот над глава вртејќи го истовремено. Потоа спуштете го и завртете го во спротивната насока и повторно ставете го меѓу нозете. Ова ги активира мускулите на нозете, рацете и рамената, но истовремено ја подобрува нашата способност за координација.
(текст за слика долу десно🙂 Одиме десно-лево со скокање, а истовремено го префрламе вајберот од една во друга рака. Со ова се подобрува координацијата. Ова во исто време ги активира кардиоваскуларниот систем и мускулите на нозете и рацете.
(овде продолжува интервјуто)
Откако ќе се погрижиме за ова, го сведуваме на минимум ризикот од повреди до кои може да дојде во текот на секојдневните активности.
Кај студиите кај кои за вежбање се користи и тежината на телото на лицето што вежба, многу е важно да се користи помошна опрема за повеќе од една област на телото. На тој начин нашите мускули за рамнотежа ни обезбедуваат поголема издржливост при вежбањето, како и полесно движење во секојдневниот живот.
Неговата најзначајна особина е штедењето време. Кога истовремено придвижувате неколку зглобови, активирате повеќе групи мускули. Истовремено можат да се прават и мускулните и кардиоваскуларните вежби (зајакнување на кардиоваскуларниот систем).
(текст за слика🙂 Скокаме од положбата сквот фрлајќи го вајберот напред. Оваа вежба ги активира мускулите на нозете, колковите и рацете и кардиоваскуларниот систем, но ја подобрува и нашата способност да скокаме.
Пред започнувањето со оваа или која било програма за вежбање, испитуваме дали лицето има здравствени проблеми, дали се занимавало со спорт во минатото, ја проверуваме физичката кондиција на лицето и потоа креираме програма која зависи и од телесната тежина и барањата на лицето за кое се прави.
Кога се вежба според програма на функционален тренинг, прво треба да се води сметка за редовноста во вежбањето. Ако не се вежба редовно, лицето нема да има корист од тренингот. Ако се вежба 3 или 4 дена неделно, целта ќе се постигне за кратко време. Исхраната исто така е многу важна за овој метод на тренинг. „Вежбам, па затоа смеам да јадам повеќе“ е голема заблуда поради која може да се изгуби контрола над телесната тежина. Правилното изведување на вежбите исто така овозможува побрзо доаѓање до саканите резултати.
(текст за слика горе лево🙂 Едната нога е на БОСУ, а другата на земја. Станувајќи, подигнуваме тегови. Овде, покрај мускулите на нозете и колковите, се активираат и мускулите на рамената, а бидејќи е вклучена и употребата на БОСУ, се подобрува способноста да се одржува рамнотежата при стоење.
(текст за слика долу десно🙂 Скокаме нанапред, а, при приземјувањето, со сета сила ја фрламе медицинската топка. Ако го правиме тоа правилно, ќе го активираме кардиоваскуларниот и ќе ја подобриме нашата способност за скокање. Во исто време се активираат и мускулите во горниот дел од телото.
Не. Но, во секој случај, инструкторот треба да ги избере вежбите кои се соодветни за лицето и намената.
Кога ќе започнеме со имплементација на една програма на вежби, мора да се земе предви и времето кое му е потребно на нашето тело да се адаптира кон таа програма. Тоа е период од приближно две недели, но тоа варира од човек до човек. По втората недела, телото покажува позитивни реакции и ова може да трае шест до осум недели. Инструкторот треба да внесе промени во програмата во шестата и осмата недела. Утврдувањето и определувањето на новите вежби или ново времетраење на паузите во вежбањето се важни за напредокот на лицето што вежба.