Што е тумор на коските?
Тумори на скелетниот систем или тумори на коските се структури кои настануваат како резултат на неконтролиран абнормален раст на клетките во коскеното ткиво така што нормалното коскено ткиво го прават послабо и покревко. Туморите може да се јават во која било коска од човечкото тело и во кој било дел од коската.
Терминот „тумор на коски“ е широка дефиниција и опфаќа многу болести чиј тек и лекување многу се разликуваат едни од други. Областите од коските и зглобовите од каде што потекнуваат, а се со тенденција да растат и предизвикуваат уништување таму каде што се наоѓаат, се нарекуваат „бенигни тумори“. Покрај тоа што растат и се шират таму каде што се, оние тумори кои се опасни по живот со тенденција да се шират во оддалечени делови од телото се нарекуваат „малигни тумори (рак на коските/сарком на коските)“. Оние кои се шират од другите органи во телото (внатрешни органи, крвни елементи, кожа итн.) на коските и зглобовите се нарекуваат „метастатски тумори“. Освен овие, постојат и други нарушувања на коските кои всушност не се тумори, но предизвикуваат уништување на коските и зглобовите слично на туморите.
Бенигните тумори не се канцерогени. Лекувањето се одлучува според видот на туморот и вообичаено се препорачува следење.
Малигните тумори се канцерогени. Ракот на коските се дели на примарни и секундарни карциноми на коските. Примарните карциноми на коските се видови рак кои потекнуваат од самата коска. Секундарниот рак на коските (што, исто така, се нарекува метастатско заболување на коските) започнува некаде на друго место во телото, а потоа метастазира или се шири на коските.
За лекување на малигни тумори (рак на коските) може да се препорача хемотерапија, зрачење или и двете. За некои видови рак на коските може да биде потребна и хируршка интервенција.
Кои се симптомите на тумор на коските?
Вообичаен симптом на тумор на коските е болка која се зголемува со активност и може да се влошува ноќе. Таа болка се чувствува на местото на туморот, и често се опишува како досадна и болна. Болката од тумори на коските понекогаш може да се помеша со артритис или болки при растење.
Ракот на коски може да се манифестира со забележлива грутка над коската, треска (380C (100,4F) или повеќе), прекумерно потење (особено ноќе) и необјаснето слабеење, покрај болката.
Кај некои луѓе бенигните тумори не предизвикуваат никакви симптоми. За среќа, туморот може да се открие како резултат на медицински испитувања изведени од други причини. Понекогаш, мала повреда може да ја скрши коската која е ослабена од неоткриен тумор на коските. Тоа се нарекува патолошка фрактура, така што туморот може да се открие за прв пат.
Фрактури, инфекции и други состојби може да наликуваат на тумори. За откривање на тумор на коските може да бидат потребни различни испитувања.
Какви видови малигни тумори на коските постојат?
Туморите кои потекнуваат од коскеното ткиво и се со тенденција да растат in situ и да се шират до далечните делови на телото се нарекуваат рак на коските. Ако ракот на коските всушност започнува во коските, тој се класифицира како примарен рак на коските, а ако се јави поради метастази од друго канцерогено ткиво во телото, се класифицира како секундарен карцином на коските.
Примарниот карцином на коски сочинува помалку од 1 процент од сите видови рак и најчесто се развива во долгите коски на нозете или надлактиците.
Лекувањето на малигните тумори опфаќа комбинација од хемотерапија, зрачење и операција, во зависност од видот и стадиумот на ракот.
Најчестите форми на примарни карциноми на коските се остеосарком, Јуингов сарком, хондросарком и мултипен миелом.
Остеосарком
Остеосарком е најчестиот примарен карцином на коските. Најмногу се јавува кај млади луѓе и деца под 20 години. Причината не е позната. Во некои случаи, остеосарком се јавува во семејствата. Повеќето тумори се развиваат околу коленото, во бедрената коска (бутната коска) или тибија (коска на потколеницата). Може да се детектира и на колкови и рамена.
Јуингов сарком
Јуингов сарком вообичаено се јавува кај пациенти на возраст од 5 до 20 години. Најчесто погодени места се надколениците и потколениците, карлицата, надлактицата и ребрата. Јуинговиот сарком често метастазира.
Хондросарком
Хондросарком се јавува кај средовечни луѓе. Вообичаено се развива во рамената и карлицата. Во зависност од локацијата и стадиумот на хондросаркомот, се решава кое лекување ќе се примени.
Мултипен миелом
Мултипен миелом е рак што настанал од коскената срцевина, кој често се манифестира како една или повеќе лезии на коските и најчесто ги погодува постарите возрасни лица.
Какви видови бенигни тумори на коските постојат?
Бенигните тумори се почести од малигните. Бенигните тумори не се канцерогени, но сепак се абнормални клетки и може да биде потребно лекување. Бенигните тумори можат да растат и да го компресираат здравото коскено ткиво и да предизвикаат проблеми со коскената структура во иднина.
Остеохондром
Најчестиот вид бениген тумор на коските е остеохондром, и се развива кај адолесценти и тинејџери. Овие тумори се составени од коска и ‘рскавица и се формираат во близина на активно-растечките краеви на долгите коски, како што се коските на рацете или нозете. Поточно, овие тумори се со тенденција да влијаат на долниот крај на бутната коска, горниот крај на коската на потколеницата и горниот крај на коската на надлактицата. Остеохондромите се сметаат за абнормалност на растот. Остеохондромите може да се развијат како поединечен тумор или повеќе тумори.
Енхондром
Енхондром е циста детектирана во коскената срцевина. Енхондромите започнуваат во детството и продолжуваат во зрелото доба. Се јавуваат на рацете и стапалата, долгите коски на раката и бутот.
Остеоиден остеом
Остеоидниот остеом е тумор на коските кој вообичаено се развива на долгите коски на телото, како што се бутната коска и потколеницата. Остеоидните остеоми може да предизвикаат болка и непријатност. Остеоидните остеоми може да се јават кај луѓе од сите возрасти, но се почести кај децата и младите возрасни.
Хондробластом
Хондробластом е редок бениген тумор на зглобовите на долгите коски на телото. Најчесто, туморите се развиваат на краевите на бутната коска, потколеницата или коската на надлактицата. Ако не се лекуваат, хондробластомите може да се зголемат и да ја уништат околната коска, што предизвикува болка при движење на блискиот зглоб.
Не-осифицирачки фибром
Тоа е едноставна коскена циста. Вообичаено се јавува на ногата и најчесто кај децата и адолесцентите. Често се открива случајно кога пациентот треба да направи рендген снимање од други причини. Не станува канцероген и не се шири на други делови од телото. Во повеќето случаи, не е потребно лекување. Вообичаено се повлекува само по себе кога детето е целосно пораснато.
Гигантоклеточни тумори
Гигантоклеточните тумори на коските растат на краевите на долгите коски на телото. Најчесто се јавуваат во близина на зглобот на коленото, на долниот крај на бутната коска или на горниот крај на потколеницата. Гигантоклеточните тумори се многу ретки и вообичаено се откриваат кај млади возрасни лица. Иако гигантоклеточните тумори не се канцерогени, тие се агресивни и можат да ја уништат околната коска. Третманот на гигантоклеточните тумори е хируршко отстранување на туморот.
Фиброзна дисплазија
Фиброзна дисплазија е развој на абнормално фиброзно ткиво наместо нормална коска. Тоа фиброзно ткиво ја ослабува коската и може да предизвика нејзино кршење или деформирање. Некои пациенти со фиброзна дисплазија воопшто не покажуваат симптоми. Може да бидат зафатени повеќе од една коска. Кај овие пациенти, може да биде потребно хируршко отстранување на зафатените области на коските.
Аневризмална коскена циста
Тоа е абнормалност на крвните садови што започнува во коскената срцевина. Ако растат брзо, може да бидат уништувачки.
Како се дијагностицира тумор на коските?
Лекарот ги слуша поплаките на пациентот и поставува голем број прашања за да дознае за нивната здравствена историја. Прави физички преглед на областа што ги предизвикува тегобите. Ги проценува отокот, болката, чувствителноста и ограничувањата на движењето во таа област, и ги прави потребните испитувања.
Рутинските испитувања на крвта (Routine blood tests) помагаат да се утврди дали постоечките симптоми се должат на не-канцерогени причини. Алкалната фосфатаза (ALP) е маркер за активирање на коските. За пациентите кај кои завршил развојот на коските, тоа може да укажува на абнормалност во структурата на коските.
Во случај на сомневање за рак на коските, се користат и методи на снимање. Рендгенот може да открие абнормална структура во коскеното ткиво. За подетални испитувања може да се побара скенирање со магнетна резонанца (МР) (Magnetic resonance imaging (MRI)) или компјутеризирана томографија (КТ) (computerized tomography (CT)).
Со цел дефинитивно да се процени дали абнормалната структура откриена во коската е рак или не, треба да се земе биопсија од оваа структура и да се процени со микроскоп од страна на патолог. Се испитува структурата на клетките во примерокот и се проценува присуството на абнормални клетки. Во зависност од постоењето на клетки кои имаат промени и како се менуваат, се утврдува дијагноза на рак.
Кои се стадиумите на тумор на коските?
Покрај дијагностицирањето рак на коските, прво нешто што треба да се направи по оваа дијагноза е да се одреди стадиум на ракот. Одредувањето на стадиумот е термин за ширење на ракот низ телото. Дали е раширен и колку е раширен е важно за да се одреди стадиумот. Одредувањето на стадиумот помага да се утврди колку е тешка болеста и кој е најдобриот начин на лекување.
Одредувањето на стадиумот е многу сложен процес и се прави со проценка на многу состојби, како што се ширењето на ракот, зафаќањето на лимфните јазли и метастазите. Во основа, може да се посочат 3 стадиуми.
Стадиум I – Случаи каде што во коските се ноѓаат жаришта на рак со низок ризик. Лимфните јазли се чисти и нема метастази.
Стадиум II – Состојби каде што во коските има жаришта на рак со висок ризик.
Стадиум III – Состојби каде што ракот се проширил на други ткива.
Кои се причините за тумори на коските?
Причините за тумори на коските не се целосно познати. Се смета дека генетската предиспозиција, изложеноста на зрачење и повреди на коските се одговорни за тумори на коските.
Се покажа дека ретки генетски состојби како синдромот Ли-Фраумени предизвикуваат рак. Изложеноста на високи дози на зрачење кај луѓето кои претходно примале радиотерапија може да предизвика канцерогени промени во клетките на коските. Поточно, се прогнозира дека состојбата наречена Паџетова болест на коските го зголемува ризикот од рак на коски кај луѓето на возраст меѓу 50 и 60 години.
За некои видови рак на коските се сугерираат специфични причини. На пример, остеосаркомот се поврзува со терапија со зрачење (особено со високи дози на зрачење) и други антиканцерогени лекови, особено кај децата. Сепак, не е идентификувана директна причина. Кај луѓето кои во детството имале редок вид рак на окото наречено ретинобластом постои поголема веројатност да развијат рак на коските, бидејќи истиот наследен дефектен ген може да биде одговорен за двете состојби. Исто така, откриено е дека луѓето со фрактури на коските коригирани со метални импланти, исто така, се со поголема веројатност да развијат остеосарком подоцна.
Како се лекуваат тумори на коските?
Лекување на бенигни тумори
Кај повеќето бенигни тумори на коските, туморот се проверува во редовни интервали за да се утврди дали расте или не. Ако има болка, може да се препорачаат медицински лекови. За некои бенигни тумори на коските може да биде потребно хируршко отстранување во случај на слабост во коските. Освен таа можност, за бенигни тумори на коските не се препорачува операција. Доволно е следење.
Лекување на малигни тумори
Во случаи кога се откриваат малигни карциноми на коските, лекувањето треба да го изведе тим лекари од различни специјалности со искуство во лекување рак.
Целта на лекувањето е да се излечи ракот а во исто време да се одржува најдобрата можна функција во делот од телото зафатен од туморот. Лекувањето зависи од неколку фактори, вклучувајќи го и стадиумот на ракот.
Кај некои карциноми на коските, може да се користат хемотерапија или радиотерапија или и двете како неинвазивен третман. Кај некои пациенти, канцерогеното ткиво можеби треба да се отстрани со операција. Во текот на тие операции, органите како што се рацете или нозете може делумно или целосно да се отстранат или да се примени операција за спасување на екстремитетите.
Закрепнување од лекувањето тумори на коските
Времето на закрепнување варира во зависност од видот на туморот и видот на лекување што се користи. По лекувањето, пациентот се следи некое време за да се потврди дека туморот е целосно исчезнат. Во меѓувреме, може да се прават рендген, КТ или МР снимања во одредени интервали за да се провери присуство на тумор.
Важно е редовното следење да не се прекинува за да може секогаш кога постои можност за повторување, тие рецидиви да се дијагностицираат рано и веднаш да се интервенира. Враќањето на туморите може да предизвика сериозни проблеми, па оттука раното откривање е важно.
